Dinozaury.com – z nami przeniesiesz się w czasie…

W ostatnich tygodniach pojawiło się kilka publikacji naukowych dotyczących wymierania pod koniec ery dinozaurów (tzw. „wymieranie K-Pg”, czyli na granicy kredy i paleogenu, albo, jak kto woli – mastrychtu i danu).

Od lat toczą się dyskusje, czy asteroida, która pozostawiła krater Chicxulub na półwyspie Jukatan (Zatoka Meksykańska) była głównym czynnikiem powodującym wymieranie późnokredowe (w tym również wyginięcie nieptasich dinozaurów), czy może miała znaczenie jedynie lokalne. Za alternatywę podawano wzmożony wulkanizm pod koniec mezozoiku, który pozostawił po sobie pokrywy lawowe (trapy) tworzące płaskowyż Dekan w dzisiejszych Indiach. Chociaż w ostatnich latach coraz więcej przemawiało na korzyść hipotezy zderzeniowej, uznawano, że wzmożony wulkanizm również nie pozostawał obojętny dla klimatu. Najnowsze badania wskazują jednak, że to zderzenie z asteroidą miało silniejszy wpływ na zmiany środowiskowe i faunistyczne, a więc i wymarcie dinozaurów (tych nieptasich).

Zespół amerykańskich i indyjskich naukowców (Dzombak i in., 2020) opublikował badania gleb kopalnych z okolic trap Dekanu, z warstw znajdujących się między warstwami bazaltowymi (czyli pochodzenia wulkanicznego). Wykazali, że poziom wilgotności w trakcie późnego mastrychtu w okolicach Dekanu był względnie stały, a zmiany klimatyczne niewielkie. Zgadza się to z zapisem kopalnym roślin i sedymentologicznym późnej kredy Indii, wskazującymi na brak większych zmian klimatycznych w trakcie zwiększonej aktywności wulkanicznej.

Do podobnych wniosków, opierając się na modelach środowiskowych doszli również badacze z Wielkiej Brytanii (Chiarenza i in., 2020). Przeprowadzając symulacje komputerowe poszczególnych scenariuszy, doszli do wniosku, że wpływ aktywności wulkanicznej nie tylko nie przyczynił się do wymierania, ale mógł nawet częściowo neutralizować negatywne skutki tzw. zimy poupadkowej („impact winter” – mające miejsce, gdy zderzające się z powierzchnią planety ciało niebieskie wyrzuca do atmosfery ogromne ilości pyłu, uniemożliwiające docieranie do powierzchni promieni słonecznych, a w konsekwencji – obniżenie temperatury na całej planecie).

Dodatkowo, jak wynika z najnowszych badań dna krateru Chicxulub (Collins i in., 2020), asteroida uderzyła w powierzchnię Ziemi pod wysoce niefortunnie pochylonym kątem (ok. 45-60 stopni). Przeprowadzono symulacje komputerowe, i porównano z analizą symetrii podpowierzchniowej krateru. Stromy upadek asteroidy wzbudził proporcjonalnie więcej gazów wpływających na zmiany klimatyczne, przyczyniając się tym samym do wymierania.

Poniżej odnośniki do cytowanych badań:
Dzombak i in. 2020. Stable climate in India during Deccan volcanism suggests limited influence on K-Pg extinction.
Gondwana Research.
https://doi.org/10.1016/j.gr.2020.04.007

Collins i in. 2020. A steeply-inclined trajectory for the Chicxulub impact. Nature Communications 11:1480.
https://doi.org/10.1038/s41467-020-15269-x

Chiarenza i in. 2020. Asteroid impact, not volcanism, caused the end-Cretaceous dinosaur extinction. Proceedings of the National Academy of Sciences.
https://doi.org/10.1073/pnas.2006087117